Afbeelding

vorming asielcentra veilige omgeving voor kinderen

Kansen voor begeleide kinderen in opvang verbeteren

Hoe kan je de kansen van kinderen en gezinnen in de opvang versterken? Met die vraag ging het Kenniscentrum Gezinswetenschappen de voorbije twee jaar op vraag van Fedasil en in nauwe samenwerking met het Kinderrechtencommissariaat aan de slag. Dit project wordt gesubsidieerd door het Europees Fonds voor Asiel, Migratie en Integratie (AMIF).

In de opvangcentra interviewden we bijna 150 kinderen, jongeren, gezinnen, hulpverleners en beleidsmedewerkers. Dat leidde niet alleen tot een visietekst op begeleide kinderen en gezinnen in de opvang, maar ook tot een enthousiasmerend vormingspakket om die visie op kinderen en gezinnen in de dagelijkse opvang waar te maken.

Een veilige omgeving bieden voor kinderen

Begeleide kinderen en jongeren vormen bijna één derde van de verzoekers van internationale bescherming in het opvangnetwerk. Gezien de ervaringen voor en tijdens de vlucht is het cruciaal dat opvangcentra een veilige omgeving bieden voor kinderen. Een veilige ruimte is niet alleen hen beschermen tegen bedreigingen, maar ook zorgen dat hun kansen tot ontplooiing maximaal zijn, en dat hun veerkracht maximaal wordt erkend en bevorderd. Onderzoek leert dat er in de opvang nog meer gedaan kan worden om nog meer ontwikkelingskansen aan kinderen te bieden (Groeninck et al., 2019; UNICEF België, 2018). Samen met partners uit het opvangnetwerk en met vluchtelingengezinnen gaan we op zoek naar een gedragen visie op begeleide kinderen in de opvang. Dit vertalen we vervolgens naar een vormingspakket waarmee we die kinderen, hun gezinnen en de hulpverleners verder mee kunnen ondersteunen.

Doelstellingen

De eerste doelstelling is het ontwikkelen van een visie voor het begeleiden en beschermen van (begeleide) kinderen in het opvangnetwerk, met als onderdeel een ‘child protection, provision and participation policy’. Deze visie heeft zowel betrekking op begeleiding van, hulpverlening aan kinderen in opvang als op infrastructurele en organisatorische voorwaarden.
De tweede doelstelling is het ontwikkelen en implementeren van een tweetalig vormings- en informatieaanbod voor de opvangcentra, dat hen ondersteunt om kinderen beter te begeleiden en beschermen, in lijn met de ontwikkelde visie. Het werkboek en de vormingen richten zich tot alle geledingen in het opvangnetwerk: van hulpverleners en begeleiders in de centra tot leidinggevenden, maar ook tot de ondersteunende en operationele diensten, en tot nieuwe personeelsleden in de organisaties.
In overleg met Fedasil organiseren we op het einde van het project een studiedag, om de ervaringen uit onderzoek, maar ook de ontwikkelde vormingen te kunnen delen met onze partners en het bredere publiek.

Visie

In fase 1 brachten we (inter)nationale visies en goede praktijken in opvangcentra in kaart, alsook de ondersteuningsnoden van kinderen, ouders en hulpverleners. Dat gebeurde via een literatuurstudie en de exploratie van goede praktijken in België, Nederland, Duitsland, Frankrijk en Finland (zowel netwerkbrede beleidslijnen als operationele praktijken) op basis van interviews en bezoeken, en tien casestudies van opvangcentra in Vlaanderen en Wallonië met interviews met kinderen, ouders van (jonge) kinderen en hulpverleners.

De kinderen werden geïnterviewd met behulp van een door ons eigen kenniscentrum ontwikkelde methodiek, Wortelen in nieuwe aarde.

Op basis van de resultaten van dit vooronderzoek ontwikkelden we een beleidsvisie in co-creatie met de beleidsdiensten van de opvangcentra, van Fedasil en van belangenorganisaties/ngo’s (waaronder het Kinderrechtencommissariaat). Dit gebeurde via een lerend netwerk.

Op 3 februari publiceerden de onderzoekers een opiniestuk op Sociaal.net:

Hoe maak je van asielcentra kindvriendelijke plekken?

Voorstelling visietekst en slotevent

Op 16 februari stelden we de visietekst voor die uit dit onderzoek voortkomt. De tekst kwam tot stand in co-creatie met de opvangpartners van Fedasil, Rode Kruis, Caritas, Croix Rouge en met het Kinderrechtencommissariaat. De visietekst omvat de basisvoorwaarden en aandachtspunten voor een kind- en gezinsvriendelijke opvang. We namen de deelnemers mee langs acht leidende principes om de kansen van kinderen in opvang te versterken. Een 65-tal mensen nam deel aan de discussie. Op 24 februari stelden we de tekst voor in het Frans.

Op 17 juni stelden we tijdens een tweetalige (N/F) studiedag het boek voor met concrete tips voor een kind- en gezinsvriendelijke opvan en overhandigen we het boek en de visietekst aan beleid en opvangpartrners.

Vorming

In fase 2 ligt de focus op de operationalisering van de beleidsvisie. We publiceren een child protection, provision en participation policy voor de opvangcentra en voorzien een kindvriendelijke versie.

Daarnaast ontwikkelen én organiseren we trainings-, vormings- en intervisiesessies in het Nederlands en in het Frans. Er wordt ook een werkboek samengesteld met bijzondere aandacht voor de overdraagbaarheid van het materiaal naar het opvangnetwerk. In deze opleidingen vertrekken we zoveel mogelijk vanuit de praktijk, met verschillende praktische en reflectieve oefeningen. We reiken ook theoretisch kaders, met directe linken naar de praktijk.

Hoe zit deze vorming er concreet uit?

Het doel is om de medewerkers te enthousiasmeren, informeren, ondersteunen en concrete handvatten aan te reiken over de noden van kinderen en gezinnen (module 1), het ondersteunen van positieve gezinsdynamieken (module 2) en het verhogen van de veiligheid voor kinderen en gezinnen in het centrum (module 3).

Module 1: Naar kind- en gezinsvriendelijke centra. Een visietekst voor het opvangnetwerk. (basismodule, halve dag)

In deze basismodule stellen we het onderzoek en de visietekst voor, met de basisvoorwaarden en aandachtspunten voor een kind- en gezinsvriendelijke opvang. Wat moet iedere medewerker weten over kinderen en gezinnen in de opvang? Deze module is meteen ook de opstap naar de twee verdiepingsmodules .

Module 2: Hoe gezinnen ondersteunen en positieve gezinsdynamieken mee waarmaken? (halve dag)

Kinderen opvoeden en een gezinsdynamiek in stand houden in een collectief opvangcentrum is voor vele asielzoekers een uitdaging. Hoe ga je als hulpverlener om met deze gezinsdynamieken? Hoe kan je positieve dynamieken binnen gezinnen ondersteunen? Welke rol kan en mag je opnemen? Wat is mogelijk binnen de realiteit van centra? Hoe ga je om met spanningsvelden op vlak van opvoeding en opvoedingsondersteuning?
Vertrekkend vanuit de verhalen van kinderen en gezinnen in de opvang zoeken we hefbomen, aangevuld met concrete tips en tricks.

Module 3: Hoe de veiligheid van kinderen verhogen in de opvangcentra? (hele dag)

Opvangcentra moeten een veilige plek zijn voor de bewoners, en al zeker voor kinderen. Toch zijn ze dat niet altijd. Hoe kunnen we van de opvang een meer veilige en kindvriendelijke plek maken?
In deze module staan we stil bij verschillende vormen van geweld. Hoe kunnen we ze (sneller) herkennen? Wat zijn mogelijke gevolgen voor kinderen? We kijken samen naar wat centra kunnen doen op vlak van preventie en hoe je ook de kinderen zelf kan betrekken bij het bespreekbaar maken van moeilijke situaties. In de vorming krijg je ook op een interactieve manier een aantal handvaten om beter om te kunnen gaan met situaties waarin de veiligheid van kinderen of gezinsleden in het gedrang komt.